OKSİTOSİN NAMI DİĞER AŞK HORMONU

Hem sosyal medyada hem de literatürde adından sıkça bahsettiren ‘aşk hormonu’ olarak tanınan oksitosin, aslında sinir hücrelerince salgılanan protein yapılı bir sinyal molekülüdür. Çevresel sinir sisteminde hormon olarak çalışırken, merkezi sinir sisteminde görevi iletişim sağlamaktır ve sosyal davranışlar başta olmak üzere insan davranışlarında beynin aktive edilmesinde görev alır (Müjdeci ve Say, 2016). Başka bir deyişle, beyindeki haberci rolünü üstlenir. Bilinen en önemli faydalarından birisi sosyal ipuçlarına odaklanmayı kolaylaştırmasıdır. Etimolojik olarak incelendiğinde ise oksitosin, ‘hızlı doğum’ anlamına gelen Yunanca kökenli bir sözcüktür. Hamilelikte uterus kasılmalarında etkisi olduğu için Dale (1906) tarafından bu şekilde adlandırılmıştır. Aynı zamanda emzirme anında sütün dışarı atılmasında rol oynar. Bu sebeple olacak ki uzun süre yalnızca kadınlarda bulunduğu kanısına varılmış ancak yapılan araştırmalar sonucu cinsiyet fark etmeksizin var olduğu ortaya çıkmıştır. Oksitosinin bebek ve yine cinsiyet fark etmeksizin bakım veren kişi arasındaki bağda da pozitif etkisi olduğu saptanmıştır. Yapılan deneylerden birinde, bir babadan kızlarıyla vakit geçirmeden önce ve hemen sonra tükürük örneği alınmış, geçirilen vakit sonucunda oksitosin düzeyinin yaklaşık iki kat arttığı gözlemlenmiştir. Daha sonra romantik ilişkilerde bağlanmayı kolaylaştırdığı ayrıca cinsel etkileşimlerde de salgılandığı tespit edilmiştir. Aşk hormonu olarak anılmaya da bu süreçte başlanmıştır. Ardından yalnızca romantik ve cinsel ilişkilerde değil, var olan tüm sosyal etkileşimlerde oksitosin düzeyinin arttığı gözlemlenmiştir. Domes ve arkadaşlarının 2007 yılında yaptığı bir araştırma sonucu oksitosinin empati üzerinde de etkisinin olduğu bulgusuna rastlanmıştır. Çarpıcı bir araştırma da alkol bağımlılığı üzerine gerçekleştirilmiş, nazal sprey (burun spreyi) ile katılımcılara oksitosin veya plasebo verilerek alkol bağımlılıklarının tekrar etme durumu gözlemlenmiştir. Oksitosin alan katılımcıların almayanlardan daha düşük oranlarda yeniden alkole başladığı ortaya çıkmıştır. Başka bir çalışmada ise depresyon ve yeme bozukluğu tanısı almış olan kişilerin oksitosin düzeylerinin düşük olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca özellikle sosyal ilişkiler üzerindeki etkisi sebebiyle otizm ve şizofreni için kullanımı hala araştırılmaktadır. Öbür taraftan oksitosinin varlığının olumsuz etkileri üzerine de çalışmalar sürmektedir. Bu kadar cazip görünmesi sebebiyle insanlar, oksitosin spreylerini günlük hayatta kullanmayı istemiş olacaklar ki araştırmacılar bu durumun henüz mümkün olmadığını belirtmişlerdir. Fizyolojik faydaları sebebiyle doğumu ilgilendiren durumlarda tıbbi uygulamalarının mümkün olduğu bilinmektedir ancak ten teması, sosyal aktiviteler ve sanat terapileri gibi çeşitli yöntemlerle de oksitosin düzeyini arttırmak mümkündür. Sonuç olarak romantik ilişkiler üzerindeki etkisi yadsınamaz olan ve aşk hormonu olarak bilinen oksitosin, bundan çok daha fazlasıdır. Sağlıklı kurulmuş olan romantik, cinsel ve diğer tüm sosyal ilişkilerde farklı ölçülerde etkisi mevcuttur. Doğumdaki görevleri ve sonrasında kurulan bağlarda da ebeveynlerin destekçisidir. Ek olarak belirtmek isterim ki yazım sırasında bahsettiğim hiçbir deney, hayvanlar üzerinde yapılmamıştır. Yalnızca onayı alınmış olan, insan katılımcıların bulunduğu araştırma bulgularına yer verilmiştir.

Uzm. Psk. Mary Deniz Erdede

Kaynakça

Domes, G., Heinrichs, M., Michel, A., Berger, C., & Herpertz, S. C. (2007). Oxytocin improves “mind-reading” in humans. Biological psychiatry, 61(6),31–733.

Lee, H. J., Macbeth, A. H., Pagani, J. H., & Young 3rd, W. S. (2009). Oxytocin: the great facilitator of life. Progress in neurobiology, 88(2), 127–151.

Oksitosin nedir? Ne işe yarar? Alıntılama tarihi Nisan 26, 2022, URL: https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/oksitosin-nedir-ne-ise-yarar

Russo A. F. (2017). Overview of Neuropeptides: Awakening the Senses?. Headache, 57(2), 37- 46. doi:10.1111/head.13084

Say, G. N., & Müjdeci, M. (2016). Oksitosin ve psikiyatrik bozukluklar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 102–113

Sinir Sistemi Fizyolojisi. Alıntılama tarihi Nisan 26, 2022, URL: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/128187/mod_resource/content/1/Sinir%20Sistemi.pdf