Dunning-Kruger Etkisi: Neyi Bildiğimi Gerçekten Biliyor Muyum?

Dunning-Kruger Etkisi: Neyi Bildiğimi Gerçekten Biliyor Muyum?

İnsanlar belli bir alanda performanslarını değerlendirirken yaptıkları öz değerlendirmelerde farklı sonuçlara ulaşabileceği gibi bu sonuçlar doğru ya da yanlış da olabilir. Peki, belli bir konuda yeterli olduğumuzu nasıl anlarız? Konu hakkında hiçbir şey bilmediğimiz halde neden o konunun uzmanıymışız gibi davranırız? Bu durum alanyazında Dunning- Kruger Etkisi olarak bilinmektedir. Gelin biraz bu etkinin detaylarına inelim.

Dunning-Kruger Etkisi’nin Doğuşu

1995 yılında McArthur Wheeler limon suyu hakkında oldukça yetkin ve şaşırtıcı bilgilere sahip olduğunu düşünerek yüzüne limon suyu sürmüş ve Pittsburgh’da gündüz vakti iki ayrı bankayı soymaya yeltenmiştir. Soygun gününün akşam saatlerinde gözaltına alınan Wheeler, limon suyunun görünmez yazılar yazmaya yardımcı olan kimyasının yüzünü de görünmez yapabileceğini ve böylece bankadaki kameralara yakalanmadan soygunu gerçekleştirebileceğini iddia etmiştir. Kimya ve teknolojiye yönelik kendince hatalı yorumladığı bu yetkinliği Wheeler’ın büyük bir hata yapmasına yol açmış ve her ne kadar Wheeler kendisini uzman olarak görse de yakalanmasına sebep olmuştur.

Doksanlı yılların sonlarına doğru Cornell Üniversitesi’nde araştırmacı olan David Alan Dunning ve Justin Kruger bu olaydan esinlenerek bir araştırma yürütmeye karar verirler. Araştırmacılar katılımcılarına mantıksal akıl yürütme, mizah ve dil bilgisi alanında 4 ayrı test uygulamış ve kendi performanslarını değerlendirmelerini istemişlerdir. Araştırma sonucunda ise düşük performans gösteren katılımcıların, kendi performanslarını ortalamanın üzerinde görme olasılıklarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu durum araştırmacılar tarafından bir meta biliş sorunu –üst biliş; kişilerin kendi düşüncelerine veya performansına yönelik düşünme yeteneğindeki eksiklik – olarak ele alınmıştır.

Meta bilişsel Açıklama Bize Ne Söylüyor?

Meta biliş, bir beceri ediniminde sürecin bir parçası olarak bu beceriyle alakalı iyi ve kötü performansların ayırt edilmesini öğrenmeyi ele almaktadır. Bu anlayışa göre, düşük performans gösteren, yetkinliği zayıf bireyler iyi ve kötü performansları birbirinden ayırt edememektedir çünkü bahsi geçen beceriye sahip değildirler. Bu durum onların kendi performansları ile başkalarının performansları arasındaki farkı görememelerine ve dolayısıyla kendilerinin olduklarından daha iyi olduğuna dair hatalı bir inanca sahip olmalarına sebep olur. Dunning-Kruger etkisinin sebep olabileceği şey sadece bu hatalı inançtan ibaret de değil. Dunnig-Kruger’dan etkilenen bir birey sadece becerilerine yönelik hatalı bir inanışa sahip olmakla kalmayıp nihayetinde öğrenmeye ve gelişmeye yönelik tüm aksiyonlarına ket vurmuş olur.

Aşağıda yer alan görsel, orijinal makalede yer alıyor ve aslında bizlere şunu gösteriyor: Bir konuya dair uzmanlığımız arttıkça o konudaki performansımız algıladığımız performansımız ile ya uyuşuyor ya da algılanandan daha iyi oluyor. Ancak tam tersi bir durumda becerilerimiz zayıfken algıladığımız performans ile gerçek performansımız arasında oldukça büyük bir fark oluyor. İşte bu farka sebep olan şey, Dunning-Kruger etkisinin ta kendisi!

Dunning-Kruger ile ilgili unutulmaması gereken noktalardan belki de en önemlisi bu etkinin başkaları için değil; kişinin kendisi için tanımlı olduğu gerçeğidir. Aslında bu etkinin özünde, pek çok insanın kendisini yetkin ve bilgili sandığı konular hakkındaki kazanımlarının ve becerilerinin görece abartılmış olması yatmaktadır. Hepimiz belli bir konu hakkında birkaç makale okuduğumuz, video izlediğimiz veya o konuya dair bir yaşantıya sahip olduğumuz için o konunun uzmanıymışız gibi düşünmüş olabiliriz. Peki, biz gerçekten o konuda sandığımız kadar iyi miyiz? Belki de kendimize sormamız gereken en önemli soru budur.

Ya Dunning-Kruger etkisine sahipsem…

Dunning-Kruger etkisine sahip olup olmadığınızı anlamanın en iyi yolu kendinize ” Hayatımda hiç farklı insanlardan benzer eleştiriler duyup ve onları görmezden geldim mi?” diye sormaktır. Cevabınızı dikkatlice incelediğiniz zaman belki de bu alanlarda neredeyse yüzde yüz özgüvenli olduğunuzu göreceksiniz ancak muhtemelen gerçekte daha fazla bilgi öğrenmeye veya daha çok pratik yapmaya ihtiyacınız olduğunu fark edeceksiniz. Bu muhakemeyi düzenli olarak tekrarladığınız takdirde Dunning-Kruger’dan kaçınabilmeniz ve kendine yönelik farkındalığınızın artması oldukça olası. Ayrıca bilgi birikiminden ve yetkinliğinden son derce emin olduğunuz kişilerden geri bildirim alabilirsiniz. Böylelikle öğrenmeye ve gelişmeye yönelik ilginizi canlı tutmuş olursunuz. Son olarak, yapıcı eleştirileri savuşturmadan önce eleştiriye kulak verin ve direnmemeyi deneyin. Unutmayın ki bir şeyi bilmemek o şeyi öğrenmemekten daha büyük bir sorundur. Durmadan öğrenmeye ve gelişmeye!

Kaynakça:

Dunning, D. (2011). The Dunning – Kruger effect: On being ignorant of one’s own ignorance. In Advances in experimental social psychology (Vol. 44, pp. 247–296). Academic Press.

Gignac, G. E., & Zajenkowski, M. (2020). The Dunning-Kruger effect is (mostly) a statistical artefact: Valid approaches to testing the hypothesis with individual differences data. Intelligence, 80, 101449.

https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/dunning-kruger-etkisi-nedir

https://evrimagaci.org/dunningkruger-etkisi-nedir-neyi-bildigimizi-ve-neyi-bilmedigimizi-ne-kadar- biliyoruz-2799

https://www.psychologytoday.com/us/basics/dunning-kruger-effect