Covid-19 Döneminde Dijitalle Barışık Ebeveyn Olma-ma Hali

Pandemi döneminde tüm hayatımız ister istemez dijitalleşti ve her birimiz daha önce hiç deneyimlemediğimiz dijital platformlarla tanışmak durumunda kaldık. Kimimiz büyüklerine görüntülü arama sırasında telefonu ters tutmaması gerektiğini öğretmeye çalışırken, kimimiz ilk dijital toplantısını gerçekleştirdi.

Ekranları çoğunlukla boş zaman aktiviteleri için kullanırken, bir anda tüm ev ahalisini ekranın tam merkezinde bulduk.

Evlerde sesler yükseldi:

“Kapat o bilgisayarı, kaç saat oldu telefon elinde?

Anne/baba daha yeni aldım ya!”

Bugün pek çok ebeveynin zihnini kurcalayan, “Covid-19 döneminde dijitalle barışık ebeveyn olma-ma- halini” nasıl daha ılımlı hale getirebileceği hakkında sizlere birkaç öneriyle gelmek istedim. Bu yazıda özellikle ilkokul çağındaki çocukların, “Online Eğitim Esnasında Dijital Ekran Kullanımı”, “Ekran Bağımlılığı Hakkında Ne Zaman Endişelenmeliyiz” ve “Online Eğitim Dışı, Dijital Ekran Kullanım Süresi” hakkında cevaplar bulmanızı umut ediyorum.

Online Eğitim Esnasında Dijital Ekran Kullanımı

Öğrenmek için özel bir alan oluşturun. Online eğitim esnasında ortak bir alan kullanmak zorundaysanız -örneğin, çocuğunuzun mutfakta bulunan televizyondan “EBA TV” izlemesi gerekiyorsa, yemek hazırlığını bu saatler dışında bir zamana planlayın-, günlük rutinlerinizi çocuğun öğrenim ihtiyaçlarına göre düzenleyin.

“Her çocuk bir ve biriciktir.” Dolayısıyla aynı hane içerisindeki kardeşlerde dahil olmak üzere her çocuğun öğrenme hızı, biçimi aynı değildir. Çocuğunuzun en verimli hangi koşullarda çalıştığını gözlemleyin. Örneğin, sizler birer yetişkin olarak çalışmak için masaya ve sandalyeye ihtiyaç duyarken, çocuklarınızın hareket ederek ve hatta belki uzanarak çalışmaktan keyif aldığını gözlemleyebilirsiniz. Bu noktada, “Hayır! Böyle ders çalışılmaz!” demek yerine, geçirdiğimiz bu zor süreçte konu hakkında onlarla konuşup ihtiyaçlarına göre bir düzen sağlayabilirsiniz.

Örneğin, Ali 2 Sınıfa gidiyor ve online eğitim süresi boyunca bilgisayar başında oturmak ve teneffüslerde arkadaşlarıyla koşup oynayamamaktan dolayı kendisini mutsuz hissediyor. Gün boyunca fiziksel aktiviteden yoksun kalan Ali, dersi dinlerken yer yer hareketleniyor. Bu durumda bir ebeveyn olarak Ali için annesi ne gibi bir öneri getirebilir?

Anne, Ali ile konuşarak: “Ali ders esnasında yer yer dikkatini toplamakta, aynı masada oturmakta güçlük çektiğini görüyorum. Masadan uzaklaşmadan, ayağa kalkarak önce sola daha sonra sağa esneme hareketleri yapıp, dersi dinlemeye devam etmek hakkında ne düşünürsün?” gibi bir öneri getirebilir. Bu öneriyi daha sonra Ali’ye modelleyerek gösterebilir.

Ekran Bağımlılığı Hakkında Ne Zaman Endişelenmeliyiz

Peki, konu ekran bağımlılığı olunca ne zaman bu konuda endişelenmeliyiz veya bu soru ne zaman aklımıza gelmeli?

1. Ekran başında olmadığında dahi bunu hayal etmeleri

2. Dijital platformları istediği kadar kullanamadıklarında gergin hissetmeleri

3. Sinirli davranmaları

4. Ekranın, diğer önemli kişi ve sorumlulukların önüne geçmesi (Örneğin; okul, ebeveynler, arkadaşlık)

5. Kendileri de bu durumun problem olduğunu söylüyor veya farkındaysa bile geçirdikleri süreyi kontrol edemediklerinde.

Bu dönemde çocuklar, arkadaşlarıyla sosyal medya aracılığıyla iletişime geçiyor olabilirler ancak sosyal medyada çok arkadaşı olup, gerçek hayatta az arkadaşı olması da bir soruna işaret edebilir.

Eğer ebeveynler, yukarıda bahsedilen durum hakkında gözlem yaptılar ve konuyu destekleyici ipuçları buldularsa, ekran bağımlılığının tıpkı diğer bağımlılıklar gibi yoğunluğu ve şiddetinin değiştiğini hatırlamalı ve daha sonrasında bunu değerlendirmek üzere bir uzmandan destek almalıdırlar.

Online Eğitim Dışı Dijital Ekran Kullanım Süresi

Bu süreçte kendinizi “Acaba çocuğum bu süreci böyle atlatmaya çalışıyor da ben mi abartıyorum?” şeklinde soru sorarken yakalamış olabilirsiniz. İşte bu nokta da yalnız olmadığınızı, pek çok ebeveyninde kendisini bu soru ile baş başa bulduğunu hatırlatmak ve daha sonra da cevaplamaya çalışmak isterim.

Çocuklar her dönemde olduğu gibi bu dönemde de iletişimde kalmaya ihtiyaç duyuyorlar, artık yüz yüze iletişim kısıtlı olduğu için. Dijital medya organları aracılığıyla ve oyunlarla bu iletişimi devam ettirmeye çalışıyorlar. Öncelikle, ekranı ne için kullandığını öğrenin ve farkında olun. Bunu iletişimde kalmak için mi kullanıyor yoksa gelişimine aslında neredeyse hiç katkısı olmayan videolarla mı geçiriyor?

Dijital medya etkinliklerinde onlara eşlik edin, oynadıkları oyunlar hakkında sorular sorun. Kullandıkları platformları ortak bir alanda belli süreler çerçevesinde kullanmalarını isteyin. Örneğin, çevrimiçi derslerden sonra bir 15 dakika dijital oyun veya 25–30 dakika arkadaşlarla sohbet gibi…

Çocukların yaş dönemleri ve gelişim özelliklerine göre (örneğin, özdüzenleme becerileri), Ipad’i şimdi elinden bırak dediğimizde cihaz ile tamamen vedalaşması gerektiğini düşünebilir ve bu yüzden şiddetli tepkiler verebilirler. Ancak çocuklar ne zaman ekranı kullanabileceklerini, oyun oynayabileceklerini bilirler ve göz önünde olan kuralları takip edebilirlerse, ekranla kısa süreliğine vedalaşmak ve geri dönmek çocuğun rahatlıkla kabul edebileceği bir şeye dönüşebilir. Bu noktada ebeveynlere, İstanbul Bilgi Üniversitesi Dijital Medya ve Çocuk projesinin çocuklar ve aileleri için hazırladığı “Ekran Süresi Barış Anlaşması” nı tavsiye edebilirim. Gerekli anlaşma linkini, yazının sonunda kaynaklar bölümünden ulaşabilirsiniz.

Hatırlanmalı ki, kural koydukça çocuklar her ne kadar başlangıçta direnç gösteriyor gibi dursalar da aslında kurallar onlara güvenli bir alanda olduklarını hissettirir.

Ebeveyn olarak konu hakkında illaki bir yol haritasına ihtiyaç duyuyorsanız, sizlere önerebileceklerim:

1. Ekranda çocuk ne buluyor bunu araştırın.

2. Kural ve sınır koyun.

3. Uzlaşmaya çalışın (Çatışma Çözümü) — Kendinize esneme payı bırakın.

Unutmayın ki bir ebeveyn olarak:

Ekran süresini azaltmak ancak;

• Örnek Olarak
• Sınır koyarak (Ekran Sözleşmesi)
• Alternatife yönlendirerek mümkün olur.

Uzm. Psk. Deniz Hazal Karabulut

Kaynaklar:

Covid-19 Salgın Dönemi Evde İyi Olma Halini Koruma Rehberi (AÇEV, 2020).

Dijital Medya ve Çocuk (İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2020).

Ekran Süresi Barış Anlaşması, (Dr. Esra Ercan Bilgiç, 2020): Pdf: dr.esraercanbilgic-ekran-süresi-barış-anlaşması